Een advertentiestopper; blokkeert het weergeven van advertenties op je pc of smartphone.

Een belangrijke waarde binnen hindoeïsme en boeddhisme. Het houdt zowel geweldloosheid in als eerbied voor al wat leeft. Ahimsa betekent letterlijk: geen letsel (‘a-’ is ‘niet’ en ‘himsa’ is ‘letsel’).

Software die platforms gebruiken om informatie te verzamelen uit jouw kijkgedrag. Op basis van deze informatie bepalen algoritmes wat je te zien krijgt op je scherm met de bedoeling je zolang mogelijk aan het scherm te binden.

Anorexia nervosa is een eetstoornis waarbij iemand een vervormd beeld van het eigen lichaam heeft en leeft vanuit een grote angst dik te worden. Het Griekse ‘orexia’ betekent ‘eetlust, ‘an’ is de ontkenning daarvan.

Een reden waarom je iets vindt.

De overtuiging dat er geen god bestaat (a = niet/geen, theos = god).

Goddelijk en eeuwig beginsel in alles wat leeft. Ofwel: de aanwezigheid van Brahman in alles wat leeft, vandaar: atman is brahman. Atman moet niet verward worden met het persoonlijk bewustzijn of karakter. Atman kan vertaald worden als ‘ziel’.

Iemand die uit zijn land is verdreven (zoals Thich Nhat Hanh).

Beeldspraak is figuurlijk taalgebruik. Het gaat er daarbij bijvoorbeeld om dat een plantje overeenkomsten heeft met de mens (het voorbeeld in dit hoofdstuk). Door dit figuurlijk taalgebruik draagt men betekenissen over (in dit geval van het plantje op de mens).

‘Bhakti’ betekent ‘overgave’. Door volledige overgave of toewijding aan Krishna of een van de andere goden zoekt men de weg die naar de verlossing voert.

Letterlijk: wetenschap van wat leeft. Bios betekent ‘leven’ en logos betekent ‘wetenschap’.

Groeide op als prins Siddharta Gautama (ongeveer 500 v.Chr.) in het gebied dat wij nu kennen als Nepal. Wezenlijk aan al het leven is het lijden. Door verlangens wakkert men het lijden aan. Daarom doet de mens er wijs aan zijn verlangens te beteugelen.

De scheppergod. Brahma: niet te verwarren met brahman.

De eeuwige, onveranderlijke en oneindige werkelijkheid, de wereldziel, de goddelijke werkelijkheid. Uit Brahman is alles ontstaan maar Brahman is geen persoonlijke god die bewust scheppend actief is. Brahman: niet te verwarren met brahma, de scheppergod.

Luchtbel. Tegenwoordig ook een aanduiding voor een afgesloten denkwereld waarbij iemand zich niet openstelt voor denkbeelden en argumenten van buitenaf.

Ondergrondse begraafplaats. Gewoonlijk een ingewikkeld stelsel van onderaardse gangen waar in de muren graven zijn uitgehouwen. Het bekendste zijn de catacomben in Rome waar ook de eerste christenen hun doden begroeven,

Plechtigheid bij een belangrijke gebeurtenis. Een ceremonie kent een vast patroon waarbij men rituelen voltrekt. Bijvoorbeeld een huwelijksceremonie.

Huwelijksbaldakijn bij de traditionele joodse huwelijksceremonie. Bij de huwelijksplechtigheid staan bruid en bruidegom in of buiten de synagoge onder een aan vier palen bevestigd baldakijn. Choepa is ook een aanduiding voor de gehele joodse huwelijksplechtigheid.

Baldakijn waaronder het bruidspaar staat bij een joodse huwelijksinzegening. Ook woord voor de huwelijksplechtigheid.

Hierbij beleeft men de tijd als een cirkel, als een rondgang, als herhaling. Men spreekt hier ook wel van een cyclische tijdsopvatting (in tegenstelling tot een lineaire tijdsopvatting).

Met elkaar in verbinding staan. Een goed gesprek voeren.

Behoudend, vasthoudend aan het bestaande. Vergelijk ‘conserveren’: in goede staat bewaren. Conservatief staat tegenover progressief (zie aldaar).

Nuttigen, gebruiken van goederen, van levensmiddelen. (Nota bene: het Latijnse werkwoord ‘consumare’ betekent ook verkwisten, vernietigen.)

Dit is een zelfstandige groep wiccavolgelingen, gewoonlijk met een of twee leiders.

De opvatting dat het universum en alles wat bestaat (ook de mens en alle planten- en diersoorten) dit bestaan dankt aan een eenmalige scheppingsdaad van God.

Hierbij ervaart men de tijd als een cyclus, als een rondgang, als herhaling. Dit in tegenstelling tot een lineaire tijdopvatting waarin het gaat om het eenmalige van wat gebeurt.

Gedrag waarbij iemand zijn angst overwint (1.) om op grond van een juiste inschatting van een situatie (2.) het goede te doen (3.)

Betekent letterlijk ‘volks-regering’. Bij deze staatsvorm heeft niet slechts een kleine groep mensen de macht in handen maar alle mensen (het volk) hebben inspraak en invloed.

Het doelbewust verspreiden van valse of misleidende informatie.

Goede eigenschap; (goed) deel van iemands karakter.

Wetmatigheid van alles wat bestaat. Dit houdt ook de plicht in hiernaar te leven. Een mens moet zijn dharma respecteren: de boer moet zijn boer-zijn respecteren, dat wil zeggen zijn plicht als boer doen, een soldaat moet vechten, dat is zijn dharma etc.

Tegenovergestelde van gelijkwaardigheid. Het ten onrechte onderscheid maken tussen mensen op grond van ras, geslacht, seksuele geaardheid, levensovertuiging of politieke voorkeur.

Oorspronkelijk een geestelijk leider bij de Kelten. Zijn of haar positie verenigde onder andere de taken van priester, genezer en rechter in zich. Tegenwoordig wordt het begrip gebruikt bij spirituele praktijken waarbij aandacht voor de natuur centraal staat.

Hiervan is sprake als hetzelfde gedrag van twee personen of groepen personen verschillend gewaardeerd wordt. Er wordt met twee maten gemeten.

Krachtig bewegend, voortdurend veranderend, vol beweging, levendig. Dynamisch staat tegenover statisch (zie aldaar).

Een houding waarbij iemand steeds slechts het eigen welzijn op het oog heeft en waarbij het belang van anderen geschaad wordt. Egoïsme komt van het Latijnse woord ‘ego’ dat ‘ik’ betekent.

Een eigenschap waarbij de handelwijze van een persoon wordt bepaald door de eigen belangen en ten koste gaat van anderen (‘ego’ betekent ‘ik’).

Bevrijding uit een achtergestelde positie en het toekennen van gelijke rechten.

Heeft betrekking op de zinnelijke liefde. Datgene wat prikkelt tot seksuele opwinding door middel van symboliek en toespelingen. Erotiek heeft niet zo uitdrukkelijk betrekking op geslachtsgemeenschap maar meer met de gevoelens eromheen.

Geheime leer, alleen voor ingewijden bestemd.

Grondig nadenken over vragen die met goed en kwaad te maken hebben. Daarmee onderdeel van de filosofie.

De Europese Unie (EU) is een organisatie die bestaat uit 27 Europese lidstaten (in 2021) waaronder Nederland. Binnen de EU wordt samengewerkt vooral op politiek, economisch en juridisch gebied. De Europese Commissie vormt het dagelijks bestuur. Het Europees Parlement is de direct gekozen volksvertegenwoordiging van de EU.

Verhaal over het leven van Jezus van Nazaret. De schrijvers van de evangelies hebben na de dood van Jezus berichten en verhalen verzameld en daar hun eigen mening over de mens Jezus aan toegevoegd. Vier van dergelijke evangelies, kregen na verloop van tijd een plaats in de Bijbel.

Verhalen waar het leven en het optreden van Jezus van Nazareth worden beschreven. Van de vele evangeliën zijn er uiteindelijk vier in het Nieuwe Testament terechtgekomen: de evangelies van Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes.

Marcus, Lucas, Matteüs en Johannes. Alleen Lucas en Matteüs schreven een geboorteverhaal over Jezus.

Geleidelijke ontwikkeling tot iets hogers, iets beters. In het bijzonder de ontwikkeling van diersoorten van lagere tot hogere vormen van leven.

Uittocht, van de Hebreeuwse stammen uit Egypte. (Ex betekent uit en hodos betekent weg). Tevens de aanduiding van het tweede boek uit de Bijbel/TeNaCH.

Gevoel buiten zichzelf te zijn en daarbij intens geluk te ervaren. In religies ook: eenheid met het goddelijke.

Dit waren vrome, diepgelovige joden die niet alleen de Tora grondig bestudeerden maar ook nauwgezet volgens de voorschriften ervan leefden. Zij waren ervan overtuigd dat God zou ingrijpen en het Rijk Gods zou komen als men zich strikt aan de wet zou houden.

Een samenkomst van een aantal mensen bij een vreugdevolle gebeurtenis of een gedenkdag. We onderscheiden in dit hoofdstuk zeven kenmerken bij een feest.

Nadenken over levensvragen en over je levensbeschouwing.

Nadenken over levensvragen en over je levensbeschouwing.

Wijsbegeerte. Van het Griekse ‘philosophia’ dat ‘liefde tot wijsheid’ betekent. ‘Philos’ betekent: ‘die houdt van’ en ‘sophia’ betekent ‘bekwaamheid’ en ‘wijsheid’. 

Een flexitariër is iemand die slechts af en toe vlees eet, vlees vaak bewust overslaat.

Een ‘parttime vegetariër’ zou je kunnen zeggen.

Vorming van koolhydraten (bijvoorbeeld: glucose/suiker) uit kooldioxide en water. Dit vindt plaats in planten onder invloed van licht.

Geestelijk lijden (ook wel psychisch lijden genoemd) heeft te maken met problemen die mensen hebben als stress, depressie, gepest en getreiterd worden, zich mislukt voelen, verdriet om een relatie die uit is of om de dood van een dierbare.

Het gelijk zijn van alle mensen voor zover alle mensen mens zijn. Anders gezegd: het van gelijke waarde zijn van alle mensen omdat alle mensen mens zijn.

Een levensbeschouwing die binnen een grotere groep mensen leeft.

Een levensbeschouwing die binnen een grotere gemeenschap van mensen wordt aangehangen. Er is sprake van een organisatie en min of meer vaste rituelen en leerstellingen.

Deeltje in elke celkern van een levend wezen dat zorgt voor de overdracht van erfelijke eigenschappen.

Letterlijk: aardkunde. Geos betekent ‘aarde’ en logos betekent ‘wetenschap’.

Vragen waarop een eenduidig antwoord gegeven kan worden; vragen die over feiten gaan.

Vragen waarop een eenduidig antwoord gegeven kan worden; vragen die over feiten gaan.

De drie-eenheid, triniteit of drievuldigheid is het christelijke idee dat de éne God bestaat in drie goddelijke personen: de Vader, de Zoon (Jezus die dus zelf God is) en de Heilige Geest. Soms krijgen deze drie aparte functies: de Vader is dan de Schepper, de Zoon is de Verlosser en de Heilige Geest de Helper.

Algemene regel om vast te stellen wat in veel gevallen goed en kwaad inhoudt. ‘Wat jij niet wilt dat jou gebeurt, doe dat ook een ander niet aan.’

De grondwet bevat de grondbeginselen van de regering van een staat. De Nederlandse grondwet regelt hoe staatsorganen zoals de Ministerraad, de Eerste en Tweede Kamer, de politie etc. met elkaar moeten omgaan. De grondwet stelt ook de rechten en plichten van alle burgers vast zodat individuen en groepen binnen een staat beschermd worden. Daarbij gelden met name de vier hoofdwaarden: vrijheid, gelijkwaardigheid, democratie en tolerantie.

Deze invloedrijke zen-boeddhistische monnik inspireert niet alleen boeddhisten maar ook nieuwe spirituelen.

Haemin Sunim werd geboren in Zuid-Korea (1974) maar studeerde in de Verenigde Staten. Hij woont afwisselend in New York en Seoel. Via sociale media communiceert hij veel met mensen die hem allerlei problemen voorleggen en zijn boeken worden wereldwijd gelezen. Ook al is hij boeddhist, hij erkent duidelijk beïnvloed te zijn door een aantal teksten uit de Bijbel. Al tijdens zijn opleiding werd het voor hem duidelijk dat ‘de Waarheid’ niet het bezit van slechts één levensbeschouwing is.

Als boeddhistisch monnik merkt hij op dat het bestaan van christelijke monniken en boeddhistische monniken sterk op elkaar lijkt. Monniken vinden geluk in dingen die onbelangrijk zijn voor mensen die enkel succes nastreven: het wisselen van de seizoenen zien, bloeiende planten, de eerste sneeuw. Maar ook samen een eenvoudige maaltijd gebruik kan monniken ongelooflijk veel blijdschap en een gevoel van dankbaarheid geven.

Over zichzelf zegt hij: ‘Ik ben monnik geworden omdat ik wilde weten wat de betekenis van het leven is.

Omdat ik me bewust wilde worden van mijn echte wezen.

Omdat ik mezelf niet wilde onderwerpen aan de maatstaf van succes van anderen.

Omdat ik niet wilde sterven na een leven vol strijd om geld en macht.’

Het woord ‘hedonisme’ komt van het Griekse hèdonè dat ‘genot’ betekent. Tegenwoordig bedoelt men met hedonisme dat zintuiglijk genieten centraal staat: eten, drinken, luxe kleding maar ook seks en drugs.

Tijdens de oudheid in Europa een beoefenaar van magie/tovenarij. Later kreeg het woord ‘heks’ een uiterst negatieve betekenis en dacht men aan kwaadaardige vrouwen die zwarte magie bedreven en verbrand moesten worden. Binnen de tegenwoordige wicca-religie is een heks hetzelfde als een wicca.

Hekserij wordt wel getypeerd als La Vecchia Religione, de oude religie (dus met voorchristelijke wortels). In plaats van ‘hekserij’ gaat tegenwoordig de voorkeur veelal uit naar het woord ‘wicca’.

In veel oude culturen beleefde men de wereld als één groot, levend en heilig organisme. Overal in de natuur voelde men een diepere werkelijkheid. Die werkelijkheid wordt daarom heilig of sacraal genoemd. Het heilige was overweldigend en dwong eerbied en ontzag af. Op sommige plaatsen was dat gevoel extra sterk: op de top van een berg, in grotten en rotsen, bronnen en rivieren of in een oude boom. Met het ‘heilige’ wordt dus niet een (transcendente) god bedoeld met wie de mens een persoonlijke band zou kunnen hebben. Men maakte daarom ook geen afbeeldingen van een god. Men zag immers overal de sporen van de heilige werkelijkheid om zich heen. Een andere goddelijke werkelijkheid bestond niet.

Met het transcendente wordt een afzonderlijke hogere werkelijkheid bedoeld. Het gaat om een wereld die gescheiden is van de onze en die we niet met onze zintuigen kunnen waarnemen. Met name God wordt in het Westen transcendent opgevat. De mens en alles wat bestaat, is gescheiden van die goddelijke werkelijkheid.

Tegenover transcendentie staat het begrip immanentie waarmee bedoeld wordt dat het goddelijke in onze werkelijkheid aanwezig is, in onze wereld woont.

Seksualiteit gericht op personen van het andere geslacht. ‘Heteros’ komt uit het Grieks en betekent ‘ander’, ‘het andere’.

Hindoestanen zijn mensen van Surinaams-Indiase komaf. Bijna alle hindoes in Nederland zijn van Hindoestaanse origine.

Seksualiteit gericht op personen van hetzelfde geslacht. ‘Homos’ komt uit het Grieks en betekent ‘eender’, ‘dezelfde’.

De levensbeschouwing waarin de menselijke waardigheid centraal staat. Humanisten leggen de nadruk op waarden als: een menswaardig bestaan voor iedereen, vrijheid en zelfbeschikking, zelfontplooiing, solidariteit met anderen, het vermogen tot zelfstandig nadenken en verdraagzaamheid.

Doen alsof je regels naleeft, terwijl je ze feitelijk overtreedt. Huichelarij. Bijna letterlijk uit het Grieks waar ‘hupokrisis’ huichelarij betekent. 

Eenvoudig gezegd: wie of wat je bent; een ‘ik’ zijn dat ergens voor staat. Daarbij spelen binnen het kader van dit hoofdstuk twee aspecten een rol: (1.) het tot een groep behoren en (2) het je binnen die groep enigszins kunnen onderscheiden.

Het bekijken van de werkelijkheid alleen vanuit je eigen positie.

In samenhang met levensbeschouwing betekent dit dat mensen individueel op zoek gaan naar antwoorden op levensvragen. Mensen voelen zich minder dan vroeger gebonden aan een gemeenschappelijke levensbeschouwing met vaststaande rituelen en een officiële leer.

Iemand die probeert het gedrag van een bepaalde doelgroep, bijvoorbeeld jongeren, te beïnvloeden, vooral door de leden van de groep te stimuleren bepaalde producten te kopen. Influencers adverteren gewoonlijk zonder dat de doelgroep het doorheeft.

Met een ‘ingenieus’ apparaat bedoelen we een apparaat dat slim in elkaar zit, waarover goed is nagedacht. Andere woorden voor ‘ingenieus’ zijn: ‘vindingrijk’, ‘vernuftig’, ‘goed doordacht’, ‘geniaal’ en ‘spitsvondig’.

Datgene wat zeer persoonlijk is en je slechts deelt met een of  - hooguit - enkele personen. Innig, eigen, privé en vertrouwelijk.

Afgunst. Vervelend gevoel omdat iemand anders iets leuks of moois heeft.

Je kunnen verplaatsen in een ander persoon. Je best doen om ook vanuit de positie van een ander over onderwerpen na te denken.

(Spreek uit: njana.) De weg naar bevrijding door het directe inzicht.

Een kalifaat is een islamitisch rijk onder leiding van een kalief. Het Arabische woord chalifa, dat in het Nederlands kalief is geworden, betekent van oorsprong ‘opvolger’, en later in het bijzonder ‘opvolger van Mohammed’. Doordat de opvolgers van de profeet Mohammed zowel wereldlijke als religieuze leiders waren, werd kalief de titel voor een ‘islamitisch leider’.

De bagage die je meebrengt uit een vorig leven maar die je ook kunt verwerven in het bestaan dat je nu leidt. Karma kan positief of negatief zijn.

Van oudsher een midwinterfeest. Christenen vieren dan de geboorte van Jezus.
Rooms-katholieken spreken gewoonlijk van Kerstmis, protestanten van Kerstfeest.

Wordt vereerd als incarnatie van de god Vishnoe maar ook als God zelf.

In plaats van het ‘Laatste oordeel’ wordt ook wel gesproken van de ‘Dag des oordeels’ of ‘Dag van de opstanding’. God alleen weet en bepaalt wanneer dat moment komt. Na de opwekking van de doden worden alle mensen beoordeeld op hun daden en vindt er een scheiding plaats. Het idee kende Mohammed van joden en christenen.

Het geheel van levensvragen en de antwoorden daarop. Ook: naar het leven (alles wat bestaat) kijken (‘schouwen’) en daar een mening over hebben.

Het geheel van levensvragen en de antwoorden daarop. Ook: naar het leven (alles wat bestaat) kijken (‘schouwen’) en daar een mening bij hebben.

Meningsvragen over wat het allerbelangrijkste is in het leven.

Meningsvragen over wat het allerbelangrijkste is in het leven.

Een afkorting waarbij de l staat voor lesbisch, de h voor homoseksueel, de b voor biseksueel, de t voor transgender en de q voor queer.

De beleving van de tijd als een lijn: het lineair of historisch beeld van de tijd ziet de tijd als een lijn die uit het verleden komt en via het nu naar de toekomst gaat. Gebeurtenissen zijn eenmalig in een voortgaande tijd. Dit in tegenstelling tot een cyclische tijdsopvatting.

Hierbij ervaart men de tijd als verlopend in een lijn, als eenmalig, van verleden naar toekomst, van jong naar oud. Dit in tegenstelling tot een cyclische tijdsopvatting waarin het gaat om de herhaling, om de terugkeer.

Wicca’s noemen de maan ‘de Godin’, de bron van vruchtbaarheid. Ze kent drie aspecten: maagd, moeder en oude vrouw en verbeeldt zo de cyclus der seizoenen. De wassende, volle en krimpende maan symboliseren haar. Voor contact met de Godin moet je maanrituelen voltrekken.

Handelingen waarmee mensen proberen macht uit te oefenen op allerlei (ook verborgen) krachten. Vroegere betekenis: toverkunst, vergelijk zwarte magie.

Handelingen waarmee mensen proberen macht uit te oefenen op allerlei (ook verborgen) krachten. Vroegere betekenis: toverkunst; vergelijk zwarte magie.

Op de eerste plaats duidt het op samenlevingen waarbij kinderen tot de stam van de moeder (in het Latijn: mater) behoren, van deze de naam krijgen en de goederen erven. Op de tweede plaats duidt het op een maatschappij waarin vrouwen een overheersende rol hebben.

Betekent letterlijk: illusie. Volgens het hindoeïsme en boeddhisme is de mens met een sluier van valse voorstellingen omgeven: zijn zintuigen misleiden hem en wat hij waarneemt interpreteert hij verkeerd. Door dit valse beeld van zichzelf en de wereld waarin hij leeft, kan de mens geen geluk en bevrijding vinden. Door meditatie kan men wel tot het ware inzicht komen.

Concentratieoefening met het doel inzicht te krijgen en de geest sterker te maken.

Een mening over de aard, de natuur of het wezen van de mens; het gaat daarbij om kenmerken en eigenschappen die op alle mensen van toepassing zijn.

Engelse term die vertaald kan worden als ‘opmerkzaamheid’. Mindfulness is aandachttraining waarbij men leert bewust aandacht te hebben voor het ‘nu’ zonder hierover te oordelen.

Ons bestaan speelt zich af in een drukke wereld. Maar, zegt Haemin Sunim, als je de wereld druk vindt, is dat niet de schuld van de wereld: ‘alleen in mijn geest kan het druk zijn. Je ervaart de wereld in overeenstemming met je geestesgesteldheid. Is je geest vol negatieve gedachten, ervaar je de wereld ook negatief. Als je geest rustig is, is de wereld dat ook. Als je onrustig bent omdat je nog van alles op je sociale media moet bekijken dan zijn niet de sociale media druk maar in je geest is het onrustig en een drukte van belang.

Als je je opgejaagd voelt, als de toekomst er somber uitziet of als je gekwetst bent door iemand ‘doe dan even langzaamaan. Breng je bewustzijn helemaal naar het heden en haal diep adem.’ Wat hoor je dan? Hoe voelt je lichaam aan? Hoe ziet de lucht eruit?’

Sunim vervolgt: pas als je het langzaamaan doet, kun je helder leren kijken: de gezichten van mensen die ons altijd helpen, het landschap waar we elke dag doorheen komen maar dat we niet zien, de verhalen van onze vrienden waaraan we geen aandacht schenken – in de stilte van de pauze wordt de totaliteit van ons wezen onthuld. Als we steeds meer opmerken in het huidige moment, komen we tot het diepere besef dat er zich een stille toeschouwer in ons bevindt. In de fundamentele stilte is die stille toeschouwer getuige van alles in en buiten ons. Als je het gezicht van die stille toeschouwer ziet, heb je je oorspronkelijke gezicht, het gezicht van vóór je geboorte, gevonden.

Voor wat Haemin Sunim hier beschrijft wordt tegenwoordig de term Mindfulness gebruikt. Mindfulness is een Engelse term en betekent ‘opmerkzaamheid’. Het gaat hierbij om aandacht te vestigen op alles wat zich voordoet om je heen en op het moment zelf: openstaan en stilstaan bij je emoties, zintuiglijke waarnemingen en gedachten.

Fijn ruikende hars die uit de mirrestruiken komt. Hier kan balsem van worden gemaakt. Ook wordt het toegevoegd aan wijn. Er bestaan bittere en zoete soorten mirre.

Het woord ‘mode’ is afgeleid van het Latijnse ‘modus’ dat onder meer ‘manier’ of ‘wijze’ betekent. De enge betekenis van ‘mode’ heeft betrekking op je ‘manier’ van kleden. Een ruime betekenis van ‘mode’ houdt in dat niet alleen kleding maar ook tal van andere verschijnselen ‘mode’ (ofwel: voor veel mensen tijdelijk aantrekkelijk) kunnen zijn.

Bevrijding uit de cyclus van leven en dood, het ik-gevoel afgeschud hebben. Het hindoe-begrip ‘moksha’ komt globaal overeen met het boeddhistisch begrip ‘nirwana’.

Levensbeschouwing waarbij men in één god gelooft. Van ‘mono’ dat ‘een’ betekent en ‘theos’ dat ‘god’ betekent.

Het geheel van waarden en normen dat het menselijk doen en laten richting geeft.

Hiervan is sprake als mensen terecht verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor lijden. Dit betekent niet per se dat dit lijden gewild is, het kan ook gaan om nalatigheid.

Een belijder van de islam.

Een afwijking in het erfelijk materiaal dat wordt doorgegeven.

Een fantasierijk verhaal waarin goden of goddelijke voorouders een rol spelen. De verhalen gaan vaak over het ontstaan en de ondergang van de wereld of van een cultuur. In afgeleide zin betekent mythe ook: een onzinnig of verzonnen verhaal.

Een fantasierijk verhaal waarin goden of goddelijke voorouders een rol spelen. De verhalen gaan vaak over het ontstaan en de ondergang van de wereld of van een cultuur.

De discussie of menselijke eigenschappen bepaald zijn door aanleg (nature) dan wel door opvoeding en omgeving (nurture).

Hiervan is sprake als het lijden mensen overkomt en waarvoor je anderen niet verantwoordelijk kunt stellen.

Dit houdt in dat organismen die beter in hun omgeving passen, meer kans hebben om te overleven en voor nakomelingen te zorgen dan minder goed aangepaste organismen. Degene die het best is aangepast, heeft grotere overlevingskansen (in ‘the struggle for life’) en zal de overhand in de groep krijgen (‘survival of the fittest’).

Of zenuwcellen zijn de basiseenheden van ons zenuwstelsel. Een neuron bestaat uit een cellichaam en een uitloper met vertakkingen. Neuronen geleiden elektrische signalen. Het elektrische signaal wordt aan het eind van de zenuwcel omgezet in een chemisch signaal die de aangrenzende zenuwcel activeert of remt. Zo worden signalen in het lichaam doorgegeven of tegengehouden.

Datgene wat niet goed is maar ook niet slecht/kwaad.

De periode vanaf ongeveer het jaar 1500 tot heden. De nieuwe tijd begint met Renaissance en humanisme (zie aldaar).

Doel van de boeddhist: het bereiken van de verlichting; bevrijd zijn van iedere begeerte en verwarring. Dood en lijden worden niet meer ervaren en de verlichte zal niet meer opnieuw geboren worden.

Dit is een groep mensen zonder vaste woonplaats die met hun kuddes rondtrekken, rondzwervende steppebewoners.

Dit zijn groepen mensen zonder vaste woonplaats die met hun kuddes rondtrekken, rondzwervende steppebewoners.

Regel of norm. Regels zijn er om 1. het samenleven mogelijk te maken. 2. wat belangrijk gevonden wordt, mogelijk te maken.

Regel of norm. Regels zijn er om 1. het samenleven mogelijk te maken. 2. wat waardevol wordt gevonden, mogelijk te maken.

Het tegenovergestelde van vrijheid. Vergelijk ‘vrijheid van’.

Slechte eigenschap; slecht deel van iemands karakter. (Ook benaming voor een persoon die niet deugt.)

Zich het lot van iemand niet aantrekken; liefdeloos en zonder interesse.

Verkeerde (overmoedige) inschatting van wat men kan; onderschatting van gevaren. Een van twee uitersten (laf en overmoed) waartussen men de deugd (dapperheid) kan vinden.

Dit betekent heidens. Tegenwoordig is ‘paganism’ in het Engelse taalgebied een algemene term voor natuurreligies zoals wicca.

De levensbeschouwing van een afzonderlijk persoon; levensvragen en antwoorden van een individueel persoon.

Iemand die geen zoogdieren of vogels eet maar wel vis en andere zeedieren.

Digitale omgeving waar mensen kunnen communiceren, informatie delen en samenwerken. Men onderscheidt verschillende soorten platforms bijvoorbeeld videoplatforms, gaming-platforms en sociale mediaplatforms.

Veelgodendom; ‘poly’ betekent ‘veel’ en ‘theïsme’ komt van ‘theos’ dat ‘God’ betekent.

Hierbij gaat het om gedetailleerde beschrijvingen en (al dan niet: bewegende) beelden van de lichamelijke aspecten van de seksualiteit. Pornografie heeft de bedoeling seksueel te prikkelen.

Werelds, ongewijd, ontheiligd. Profaan staat tegenover het begrip ‘sacraal’ (heilig).

Vooruitgang nastreven. Geleidelijk iets verder willen ontwikkelen. Progressief staat tegenover conservatief (zie aldaar).

Wetenschap van de menselijke geest en het menselijk gedrag. Een belangrijke vraag voor de psychologie is: waarom doen mensen wat ze doen?

De positie in een rangorde die is vastgesteld door het algoritme van een platform. Een hoge ranking betekent dat je door het platform vaker wordt voorgesteld aan gebruikers.

Wedergeboorte, letterlijk: weer tot vlees worden. Uit het Latijn: ‘re’ is ‘weer’, ‘in’ is ‘tot’ of ‘naar’, en ‘caro’ (carnis, carne etc.) betekent ‘vlees’.

Norm of regel. Normen zijn er om 1. het samenleven mogelijk te maken. 2. wat belangrijk gevonden wordt, mogelijk te maken.

Een betrekking waarin personen tot elkaar staan (of tot levende wezens in het algemeen). Een verhouding hebben met elkaar. Contact.

De overgangsperiode in de Europese geschiedenis tussen middeleeuwen en nieuwe tijd. In die bloeiperiode van kunsten en letteren liet men zich inspireren door de klassieke oudheid. Renaissance betekent letterlijk wedergeboorte (van het Franse ‘renaître’).

Ideale wereld die door Gods ingrijpen tot stand komt. De komst van het Rijk Gods wordt voorafgegaan door een boodschapper van God, een Messias. Het Rijk Gods moet niet verward worden met de hemel, die wordt gezien als een verblijf voor de zielen van overledenen.

Een handeling met 1. een symbolische betekenis die 2. op een vast tijdstip of bij een bepaalde gelegenheid plaatsvindt en 3. volgens een vast patroon wordt uitgevoerd.

Een handeling met 1. een symbolische betekenis die 2. op een vast tijdstip of bij een bepaalde gelegenheid plaatsvindt 3. en volgens een vast patroon wordt uitgevoerd.

Een handeling met 1. een symbolische betekenis die 2. op een vast tijdstip of bij een bepaalde gelegenheid plaatsvindt en 3. volgens een vast patroon wordt uitgevoerd.

Hierbij gaat het om het tekenen van symbolen (runen) die speciale energie losmaken. Door ze te tekenen en er energie in te leggen, werken ze. Zo kun je in geval van een zieke vriendin een genezende rune tekenen. Men stelt zichzelf voor dat de zieke genezen is; de energie die men heeft opgeroepen kan haar nu via die rune worden toegestuurd.

Heilig of gewijd. Sacraal staat tegenover het begrip ‘profaan’ (werelds).

Plezier of genoegen beleven aan het opzettelijk pijn doen of vernederen van een mens of dier.

Betekent letterlijk: ronddraaien. De hindoe bedoelt hiermee de eindeloze cyclus van sterven en wedergeboren worden, een werkelijkheid vol verlangen, pijn en fout inzicht.

Verhaal over de oorsprong van de mens en de wereld. Zo’n verhaal kunnen we opvatten als een verzameling antwoorden op zowel gewone vragen als levensvragen. De vragen waarop het verhaal de antwoorden vormt, worden in het verhaal zelf meestal niet gesteld.

Bepaalde gevoelens en handelingen van lichamelijke aard die gepaard gaan met lust en opwinding. Uiting op het gebied van het geslachtsleven.

Onder ernstige druk gezet worden (bedreigd worden) om tegen je wil aan seks te doen. Seks afpersen door dreigementen.

Plotselinge en grote veranderingen (vanaf ongeveer 1960) in seksueel gedrag en in de waardering hiervan.

De (religieuze) wet van de moslims. Het woord ‘sharia’ betekent ‘pad naar de waterbron’. Voor moslims is de sharia de ‘weg’ van God die tot het geluk leidt. De sharia is niet duidelijk in een boek vastgelegd. In het islamitisch recht beroept men zich dan ook op eerdere uitspraken waardoor sharia tot onderling strijdige conclusies kan leiden. Feitelijk bestaat er dus niet één sharia.

De god zowel van de vernietiging als van de schepping die elkaar in een eeuwige beweging volgen. Bekend is de voorstelling van de dansende Shiva.

De betekenis van dit woord is letterlijk: ‘hij of zij die weet’. De sjamaan is een ziener/priester die contact houdt met de geestenwereld en magie gebruikt om mensen te genezen.

Een verzamelbegrip voor alle online platforms die communicatie tussen de gebruikers mogelijk maken.

Onoverwinnelijke zon. Onder deze naam werd de zonnegod in de latere tijd binnen het Romeinse rijk vereerd, onder meer door keizer Constantijn.

Het woord ‘spiritualiteit’ is afgeleid van het Latijnse woord ‘spiritus’. Dat betekent zowel ‘adem(haling)’ als ‘geest’ en ‘ziel’. Bij spiritualiteit gaat om gevoeligheid voor het religieuze. Daarbij keert de mens zich naar binnen, om iets van het heilige te ervaren. 

Tot de geest behorend, onstoffelijk. (Vergelijk het Latijnse ‘spiritus’ dat ‘adem’, ‘lucht’ en ook ‘geest’ betekent. En ook het Engelse en Nederlandse ‘spirit’: ‘geestelijke kracht’ en ‘pit’.)

Niet beweeglijk. Het Latijnse ‘statio’ betekent ‘stilstaan’ en ‘standplaats’. Vergelijk in het Nederlands ‘station’ en het werkwoord ‘staan’. Statisch staat tegenover dynamisch (zie aldaar).

Alles en nog wat (voorwerpen, handelingen, dieren, bloemen of water) kan tot symbool worden. Dat wil zeggen dat er verwezen wordt naar iets anders. Zo kan een hond symbool staan voor trouw, een bloem voor liefde. Een symbool bevat daarmee een levensbeschouwelijke betekenis. Die betekenis is niet eenduidig. Dit in tegenstelling tot een teken (bijvoorbeeld: een verkeersbord).

Alles en nog wat (voorwerpen, handelingen, dieren, bloemen of water) kan tot symbool worden. Dat wil zeggen dat het verwijst naar iets anders. Zo kan een hond symbool staan voor trouw, een bloem voor liefde. Een symbool bevat daarmee een levensbeschouwelijke betekenis. Die betekenis is gewoonlijk niet eenduidig. Dit in tegenstelling tot een teken (bijvoorbeeld: een verkeersbord).

Joods leer- en gebedshuis.

Een teken bevat een eenduidige boodschap, die niet levensbeschouwelijk van aard is. Een verkeersbord is een duidelijk voorbeeld van een teken.

De wet, profeten en geschriften. Globaal komt deze verzameling boeken overeen met het Oude Testament van de Bijbel.

Is een ander woord voor ‘verdraagzaam(heid)’. Tolerantie kent een grens waar één van de andere hoofdwaarden wordt ontkend. (Intolerant betekent onverdraagzaam).

Berustend op overlevering, handelen en/of denken zoals gebruik of gewoonte dat meebrengt. ‘Traditie’ betekent het overdragen van opvattingen van persoon op persoon en van generatie op generatie.

Toestand waarbij je bewustzijn een verandering ondergaat en de geest in vervoering is; je verkeert als het ware in een andere wereld. Zie ook het begrip ‘extase’.

Met het transcendente wordt een afzonderlijke hogere werkelijkheid bedoeld. Het gaat om een wereld die gescheiden is van de onze en die we niet met onze zintuigen kunnen waarnemen. Met name God wordt in het westen transcendent opgevat. De mens en alles wat bestaat, is gescheiden van die goddelijke werkelijkheid.

Tegenover transcendentie staat het begrip immanentie waarmee bedoeld wordt dat het goddelijke in onze werkelijkheid aanwezig is, in onze wereld woont.

Aanduiding voor de drie belangrijke aspecten binnen de hindoe-opvatting van God. Deze aspecten zijn schepping (Brahma), onderhouden (Vishnoe) en vernietiging (Shiva).

Letterlijk: enig. ‘Ieder mens is uniek’ betekent: van jou is er maar één.

Iemand die op geen enkele wijze gebruik maakt van producten die van dieren afkomstig zijn: geen vlees, geen leer, geen melkproducten etc.

Iemand die geen producten eet die verkregen zijn door het doden van dieren – zowel

zoogdieren, vogels als vissen.

Culturele beweging die standpunten wil verdedigen op basis van het menselijk verstand. Argumenten die gebaseerd zijn op een politieke of religieuze autoriteit, wijst men af.

Iets wat altijd gewoon leek, ervaar je nu als een klein wonder. Daardoor ben je overdonderd, je voelt even niet de behoefte om iets te zeggen, je bent er een beetje stil van.

Vishnoe is binnen de hindoe drie-eenheid het onderhoudende, zorgende en beschermende aspect van alles wat bestaat.

Wat tot niets verplicht. Niet verbindend. Los.

Zelf mogen en kunnen beslissen wat je met je leven doet. Vrijheid kan ingevuld worden 1. als vrijheid van onderdrukking naast 2. vrijheid als het kunnen en mogen maken van keuzes: vrijheid tot.

Datgene wat heel belangrijk wordt gevonden. Door middel van regels/normen kan een waarde gerealiseerd worden.

Doet zich voor als twee waarden niet beide in praktijk gebracht kunnen worden en een van beide waarden voorrang moet krijgen.

Wetten vanaf het einde van de middeleeuwen die inhielden dat mannen en vrouwen zich in de openbare ruimte niet met duurdere kleding mochten vertonen dan het stadsbestuur passend vond bij hun sociale status.

Hindoeïstische filosofie die leert de geest, het gevoel en het lichaam te beheersen om daarmee de vereniging met het goddelijke tot stand te brengen. Er bestaan verschillende soorten yoga bijvoorbeeld; jnana-yoga en bhakti-yoga. In het Westen bedoelt men met yoga meestal de hatha-yoga, een tak van yoga waarbij het vooral om lichaamsoefeningen gaat.

Het recht zelf keuzes te kunnen maken, autonomie. Het begrip kan betrekking hebben op het individu maar ook op een volk.

Keerpunten in de natuurlijke cyclus van het jaar waarop de dagen langer worden (winterwende) of korter (zomerwende). De winterwende is daarmee de kortste dag van het jaar, de zomerwende de langste dag.

Ingaan tegen de wil van God of tegen Gods regels zoals die in een religie zijn neergelegd. Met het begrip ‘zonde’ staat een overtreding of misdrijf in een religieuze samenhang.

Het tegen de wil van God ingaan door Adam en Eva toen zij aten van de verboden vrucht.

Het moment waarop de dagen weer langer worden (de winterse zonnewende) of juist korter (zomerse zonnewende). In veel oude culturen vierde men tijdens de zonnewende feest.